Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi

Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi

Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi konulu çalıştayımız için hazırlanıp UNHCR, INGEV ve İPM katkılarıyla sunulan bilgilendirme broşürümüz aşağıdaki gibidir;

1.TÜRKİYE’DE KENDİ İŞ YERİNİ KURMAK İSTEYEN YABANCILARIN İZLEMESİ GEREKEN PROSEDÜRLER NELERDİR?

• Uluslararası koruma ve başvuru sahipleri ile geçici koruma yararlanıcıları tarafından şahıs veya sermaye şirketi  kurulmasına ilişkin işlemler, yabancının geçici koruma kimlik belgesi veya ikamet izin belgesinde yazılı 99 ile başlayan yabancı kimlik numarası üzerinden şirket kuruluş prosedürleri uygulanarak yürütülür. (98 ile başlayan numaralar ile http://www.goc.gov.tr/gecicikoruma/Pages/YabanciKimlikSorgulama.aspx adresinden sorgulama yapılarak 99 ile başlayan kimlik numaraları öğrenilebilir). Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Şirket kuruluş işlemleri yabancının kendisi, vekalet verecekleri bir Türk vatandaşı veya bir mali müşavir tarafından yapılabilir. Şirket kuruluş prosedürleri aşağıdaki adımları kapsar:

Mersis Sistemi

1. Şirket ana sözleşmesi çevrimiçi olarak MERSİS sistemine gönderilir (MERSİS, ticari sicil süreçlerinin gerçekleştirilmesi ve ticari sicil verilerinin elektronik olarak düzenli bir şekilde saklanması için Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın merkezi sicil kayıt sistemidir).
2. İlgili ticaret sicil müdürlüğüne sicil başvurusunda bulunmak için gereken belgeler kurulacak şirket tipine göre düzenlenmeli ve noter tarafından tasdiklenmelidir (bu belgeler 3.soruda detaylı olarak verilmektedir).
3. Potansiyel vergi numarası alınmalıdır (kurulacak şirketin sermayesinin yatırılacağı banka hesabının açılması için gereklidir).
4. Sermayenin %0,04’ünün Rekabet Kurumu’nun hesabına (hesap no: 80000011- IBAN no: TR40 0001 2009 4520 0080 0000 11) yatırıldığını gösteren imzalı ve “tahsil edildi” damgalı EFT dekontu alınmalıdır.
5. Kuruluş sermayesinin en az % 25’i bir bankaya yatırılmalı ve belgelenmelidir.
6. Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne tescil başvurusu yapılmalıdır.
7. İlgili meslek odasına kayıt yapılmalıdır.
8. Yasal defterler notere tasdikletilmelidir (Yevmiye defteri, Defter-i Kebir, Envanter,  Yönetim Kurulu Karar Defteri, Genel Kurul  Toplantı ve Müzakere Defteri). Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
9. Ticaret Sicil Müdürlüğü ilgili vergi dairesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na şirketin kuruluşu hakkında bildirimde bulunur. Ticaret Sicil Müdürlüğü, şirketin kuruluş bilgisinin şirket tescilinden itibaren yaklaşık 10 gün içinde Ticaret Sicil Gazetesi’nde duyurulmasını sağlar. Ticaret Sicil Müdürlüğü yerel vergi dairesini bilgilendirdikten sonra yerel vergi dairesinden bir vergi levhası alınmalıdır. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi

Şirket kuruluş prosedürleri  ile ilgili detaylı bilgi için

2.TÜRKİYE’DE NE TÜR ŞİRKETLER KURABİLİRİM? HANGİ DURUMLARDA HANGİ ŞİRKET TÜRÜNÜ TERCİH ETMELİYİM? 

Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi, Türkiye’de en fazla kurulan şirket türleri şahıs şirketi, limited şirket ve anonim şirkettir.

Şahıs Şirketi	Gerçek kişi veya kişiler tarafından kurulan, limited ve anonim şirketlerden daha küçük çaplı olan şirketlerdir. Şahıs şirketlerinde şirket alacaklılarına karşı ortakların tümü sınırsız (tüm malvarlıklarıyla)  sorumludur. Şirket ortakları işletmenin sahip olduğu mal varlıkların tamamına ortak olduğu gibi borçların tamamına da ortak olacaklardır. · Ticari bir aktivite yapmayı hedefleyen yabancıların şahıs işletmesi açması yeterli olacaktır.  Vergilerin daha düşük olması, kademeli vergi sistemi, hızlı kurulum ve kurulum maliyetinin daha az olması sebebiyle küçük ölçekte ticaret yapmak isteyenlerin (bakkal, büfe, lokanta gibi) tercih etmesi gereken işletme türüdür.
Limited Şirket	·         En az bir ortak (gerçek veya tüzel kişi) ile kurulan ve ortakların sorumluluğunun taahhüt etmiş oldukları sermayeyle sınırlı olduğu şirket türüdür.   ·         Asgari sermaye gereksinimi 10.000 TL’dir.
Anonim Şirket	·         Sermaye şirketi olmanın tüm özelliklerini taşıyan, büyük hedefleri gerçekleştirmek için kurulan, her türlü ekonomik faaliyette bulunabilen, kurullarla çoğunluk esasına göre yönetilen, menkul kıymet (hisse senedi, tahvil vb.) çıkartabilen şirketlerdir.   ·         Anonim şirketler, en az bir pay sahibi (gerçek veya tüzel kişi) ile kurulur ve asgari sermaye gereksinimi 50.000 TL’dir. ·         Anonim ve limited şirketler uluslararası ticarette daha fazla yer alacak ve devlet projelerine talip olacak yabancıların tercih edebileceği  şirket türleridir.

3. ŞİRKET KURMAK İÇİN TAMAMLAMAM GEREKEN EVRAKLAR NELERDİR?

Şahıs Şirketi	Limited Şirket	Anonim Şirket
İşe Başlama Bildirim Formu	Dilekçe	Başvuru dilekçesi (İlgili ilin ilgili sanayi veya ticaret odası kendi web sitesi üzerinden bir dilekçe örneği paylaşmaktadır)
2 adet İkametgah Belgesi (Nüfus Müdürlüğünden)	Kuruluş bildirim formu  (www.ito.org.tr/ito/docs/portal_docs/Kurul.bil.form.xls)	Noter onaylı ana sözleşme (Biri ıslak imzalı olmak üzere 3 adet)
Pasaportun 2 adet noter onaylı Türkçe tercümesi	Noter tasdikli şirket sözleşmesi (Biri ıslak imzalı olmak üzere 2 adet)	Kurucular tarafından imzalanmış kurucular beyanı
2 adet Geçici Koruma Kimlik Belgesi veya İkamet İzni Kimlik Kartı fotokopisi	Müdürlerin şirket unvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha)	Pay bedellerinin kanunda (Özel kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça anonim şirketler en az 50.000.-TL. sermaye ve asgari 1 ortak ile kurulmalıdır (Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş halka açık olmayan anonim şirketlerin başlangıç sermayesin ise 100.000.-TL. den az olmaması gerekmektedir –  veya şirket sözleşmesinde belirtilmiş asgari tutarlarının bankaya yatırıldığını gösterir banka mektubu ve Rekabet Kurulu payının yatırıldığını gösterir banka dekontu
2 adet İmza Beyannamesi	Kurucular tarafından imzalanmış kurucular beyanı	Yabancı ortakların hisse oranlarının min. %20 olması ve bu hissenin min. 40 bin TL’ye tekabül etmesi
İşyeri Kira Kontratı ve Damga Vergisi Alındı Makbuzu	Rekabet kuruluna yatırılmış olan sermayenin on binde dördüne ilişkin banka dekontu	Şirket sermayesinin on binde dördünün Halk Bankası’na yatırıldığına dair banka dekontunun aslı ve fotokopisi
İşyeri kiralık değilse tapu fotokopisi	Sermayenin 1/4’ünün tescilden önce yatırıldığına ilişkin banka mektubu	Konulan ayni sermaye (mal, eşya) değerinin tespitine ilişkin mahkemece atanan bilirkişi tarafından hazırlanmış değerleme raporu
İşyeri açılışı için  vergi dairesine verilen  dilekçe	Ticaret Odası kayıt beyannamesi (Yetkililerce imzalanmalı, ortakların resimleri bulunmalıdır)	Konulan ayni sermaye (mal, eşya) üzerinde herhangi bir sınırlamanın olmadığına dair ilgili ticaret sicil müdürlüğünden alınacak yazı

Şahıs Şirketi

Ayni sermaye (mal, eşya) olarak konulan taşınmazın, fikri mülkiyet haklarının ve diğer değerlerin kayıtlı bulundukları sicillere şerh verildiğini (mal, eşya sahibinin üzerindeki haklarının kısıtlandığını) gösteren belge

Mal varlığının ve işletmenin devir alınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere kurulmakta olan şirket ile kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler

Kuruluşu bakanlık veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şirketler için izin veya uygun görüş yazısı (bu kapsama giren şirketler: bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, anonim şirket şeklinde kurulan holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri, ürün ihtisas borsası şirketleri, bağımsız denetim şirketleri, gözetim şirketleri, teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi şirketler, serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketler)

Pay sahipleri dışından seçilen yönetim kurulu üyelerinin kimliğine, vatandaşlığına, yerleşim yerlerine ilişkin yazılı beyan ile görevi kabul ettiklerine ilişkin imzalı belgeler

Şirketi temsil ve ilzama yetkili kılınan kişilerin şirket unvanı altında atacakları imzaların noter onaylı örneği

Kullanılacak ünvanların Ticaret Sicil Memurluğu’ndan kontrol edilmesi ve ünvanların onaylandığına ilişkin başvuru numarası

İlgili ticaret odasından alınacak şirket kuruluş bildirim formunun 3 adet aslı (yabancı sermayeli ise 4, işçi çalıştırıyorsa 5 adet)

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’nde (Kimlik Paylaşım Sistemi) ikametgah kaydı bulunmayan kurucu ortaklara ait yerleşim yeri / ikametgah belgesi (https://www.turkiye.gov.tr/nvi-yerlesim-yeri-ve-diger-adres-belgesi-sorgulama adresinden barkodlu ikametgah belgesi oluşturulabilir)

Yabancı ortak varsa hakiki şahıs ise noter onaylı pasaport tercümesi, tüzel kişi ise yetkili merciden (bağlı bulunduğu ilin ticaret sicil müdürlüğünden) alınmış sicil belgesinin apostil şerhli noter onaylı tercümesi

Rüştünü ispat etmemiş (18 yaşından küçük) ortak var ise kanuni temsilcisinin muvafakat yazısı

Ticaret Odası kayıt beyannamesi, İmza beyannamesi fotokopisi, vergi levhası fotokopisi (Tüm ticari şirketler bulundukları yerin Ticaret Odasına kayıt yaptırmak zorundadır. Sanayici ve deniz taciri sıfatına haiz olanlar aynı zamanda tüm şubeleri ve fabrikalarının bulunduğu yerdeki odalara da kayıtlı olmalıdır).

4. ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURUSU YAPARKEN DİKKAT ETMEM GEREKEN KONULAR NELERDİR?

• Geçici koruma sağlanan yabancılar çalışma izni olmaksızın Türkiye’de çalışamaz veya çalıştırılamaz.
• Kanunlarda yalnızca Türk vatandaşları tarafından icrasına izin verilen iş ve meslekler için yapılan başvurular değerlendirme yapılmaksızın işlemden kaldırılır. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi ile ilgili Bu meslekler aşağıdaki gibi belirlenmiştir;
  • Diş doktorluğu, dişçilik, hastabakıcılık (Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun uyarınca)
  • Eczacılık (Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun uyarınca)
  • Veterinerlik (Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanun uyarınca)
  • Özel hastanelerde sorumlu müdürlük (Hususî Hastaneler Kanunu uyarınca)
  • Avukatlık (Avukatlık Kanunu uyarınca)
  • Noterlik (Noterlik Kanunu uyarınca)
  • Özel veya kamu kuruluşlarında güvenlik görevlisi (Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun uyarınca)
  • Kara suları dahilinde balık, istiridye, midye, sünger, inci, mercan ihracı, dalgıçlık, arayıcılık, kılavuzluk, kaptanlık, çarkçılık, katiplik, tayfalık vb. (Kabotaj Kanunu uyarınca)
  • Gümrük müşavirliği (4458 sayılı Gümrük Kanununun 227 nci maddesi gereğince)
  • Turist rehberliği (6326 sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu’nun 3. maddesi gereğince)

https://www.csgb.gov.tr/uigm/contents/yabancilar/yasakmeslekvegorevler/

Geçici Koruma Kimlik Belgesi

• Geçici koruma kimlik belgesi sahibi yabancının kuracağı şirketin, geçici koruma kimlik belgesinde yer alan ikamet ilinde olması zorunludur. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi. İkamet ilini değiştirmek isteyen yabancıların ikamet ettikleri il göç idaresi müdürlüğüne başvurarak yol izin belgesi talep etmeleri ve gittikleri ilin göç idaresi müdürlüğüne başvurarak ikamet izin belgesini güncellemeleri gerekmektedir.
• Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi noktasında 6458 sayılı Kanun uyarınca uluslararası koruma talebinde bulunan ve henüz başvurusu hakkında son karar verilmemiş veya şartlı mülteci statüsündeki yabancılar uluslararası koruma başvurusu tarihinden, geçici koruma sağlanan yabancılar ise geçici koruma kimlik belgesinin düzenlendiği tarihten,

altı (6) ay sonra çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti almak için başvurabilirler.

• Çalışma izni veya çalışma izni muafiyetine başvuru hakkı tanınan yabancılara çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti verilmesinde İçişleri Bakanlığı’nın olumlu görüşü aranır.

Uluslararası İş Gücü Kanunu;

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6735.pdf

Geçici Koruma Yönetmeliği (http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141022-15-1.pdf)

Geçici Koruma altındaki Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yönetmelik (http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.20168375.pdf)

6458 sayılı Kanun ve “Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahibı Kişilerin Çalışmasına Dair Yönetmelik (http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/04/20160426-1.htm)

• Geçici koruma sağlanan yabancılara verilen “Çalışma İzni Belgesi” ile “Çalışma İzni Muafiyetine İlişkin Bilgi Formu” ikamet izni yerine geçmez. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi

5. ÇALIŞMA İZNİ İLE İLGİLİ BİLMEM GEREKEN DİĞER ÖNEMLİ İPUÇLARI NELERDİR?

• Geçici koruma sağlanan yabancılara asgari ücretin altında ücret ödenemez.
• Geçici koruma sağlanan yabancı sayısı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçmeyecektir.
• İşveren tarafından, işverenin kayıtlı olduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğünden, çalışma izni başvurusu tarihinden önceki dört haftalık süre içerisinde yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulunamadığının belgelendirildiği başvurularda istihdam kotası uygulanmayabilir. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Çalışma izni başvurusu, uluslararası koruma başvuru sahibi yabancıları, koşullu mülteci statüsüne sahip yabancıları ve geçici koruma sağlanan yabancıları çalıştıracak işverenler tarafından yapılır. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Sağlık meslek mensupları için Sağlık Bakanlığı’ndan, eğitim meslek mensupları için Milli Eğitim Bakanlığı’ndan veya Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’ndan ön izin alınmaması durumunda çalışma izni başvurusu reddedilir.Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi

( Bazı meslek gruplarında ön izin alınmaması durumunda, çalışma izni başvurularının reddi hakkında)     (https://www.csgb.gov.tr/media/5893/gkkuygulamarehberi.pdf)

6. TÜRKİYE’DE BANKA HESABI AÇMAK İÇİN NASIL BİR YOL İZLEMEM GEREKİR?

• Geçici Koruma veya uluslararası koruma kapsamındaki yabancılar için banka hesabı açılırken; iki önemli kriter bulunmaktadır. İlk kriter banka hesabı açılırken yabancının ilgili nüfus müdürlüğü kaydının olması ve bu kayda istinaden ikametgah belgesi almasıdır. İkinci kriter ise yabancı kimlik numarasının var olmasıdır. İkametgah belgesini, nüfus müdürlüklerinden almak mümkündür. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Çalışma izni olan, geçici veya uluslararası koruma kapsamındaki yabancıların banka hesabı açmaları daha kolay olacaktır. Çünkü ilgili bankaya, sigortalı olduğuna dair evraklarını verebilecek, ayrıca ülkemizde gelir elde ettiklerini kanıtlayabileceklerdir. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• ‘Tüzel kişiler’ (limited ve anonim şirketleri) ise ortakları ve/veya sahipleri aracılığıyla  bankaların ön gördüğü  evrak ve koşullar ile şirket hesabı açabilmektedirler. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi

7. TÜRKİYE’DEKİ BİR ŞİRKETE ORTAK OLMAK İSTERSEM DİKKAT ETMEM GEREKEN ÖNEMLİ NOKTALAR NELERDİR?

• Var olan veya yeni kurulacak bir şirkete ortak olunması durumunda geçici koruma kimlik belgesi ve ikamet izni sahibi yabancılar, şirket ortağı olabilirler. Ancak yurt dışında iken Türkiye’de bir şirkete ortak olmak istenirse şirketin ödenmiş sermayesinin min. 100 bin TL olması ve yabancıların kayıtlı hisse oranlarının toplam hissenin minimum %20’si olması ve bu oranın min. 40 bin TL’ye  tekabül etmesi gerekmektedir. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Türkiye’deki KOBİ’lere (Küçük Ve Orta Boyutlu İşletmeler) yabancılar gerçek kişi olarak ortak olduğunda varsa yurt dışındaki şirketinin çalışan sayısı, ciro ve mali bilanço aktif toplamı birleştirilemez ve ülkemizde kurulan ortaklıklar esas alınır. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Yabancı uyruklu gerçek kişi, ortak olarak TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) – TEYDEB (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı ) Ar-Ge (Araştırma – Geliştirme) projelerinde görev alabilir. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi
• Her şeyden önce ilgili yabancı gerçek kişi İçişleri Bakanlığı’ndan oturma izni, Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan çalışma izni almak zorundadır. Türkiye’deki Mülteci Girişimciliğinin Güçlendirilmesi ile ilgili bu izinlerle ve ilgili diğer belgelerle SGK’ya (Sosyal Güvenlik Kurumu) kayıt olmak zorundadırlar. Ülkemizde oturma izni sahibi olmayan yabancılar ise ilçe vergi dairelerinden aldıkları potansiyel vergi kimlik numaraları ile şirket kuruluşu yapabilirler. Şirket kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra çalışma izni almaları gerekmektedir. 

Kaynak: